Gaziantep - Yöresel Sözlük
A
Kelime | Anlamı |
---|---|
A'AAM | Hitap şekli / ağam / ağabey |
AAŞAM | Akşam |
AAZINDAN | Ağzından |
ABDAL AŞI | Karışık |
ABDESHANA | Tuvalet |
AÇACAK | Kapı kilidi, anahtar |
ADIBELİ | Bari |
AHIR | Büyük ve küçükbaş hayvan barınağı |
AHMEDİYE | Kadınların sarı renkli başörtüsü |
AKKERE | Hayvanların yem yedikleri yer |
AKKEZE | Baston |
ALAYI | Hepsi |
ALLEFÇİLİK | Tahıl eleyen kimselere verilen isim |
ALMA | Elma |
Ambelbeter | Bundan daha kötü |
ANGESLEK | Bilerekten, kasten |
ARASA | Tahıl satılan yer |
ARİŞ | Asma |
ASAS | Esas |
ASPAB | Günlük hayatta kişinin üzereine giydiği elbise |
AŞGÜN | Boyun bağı / atkı |
AVADANLIK | Hediyelik eşya, takı |
AVRA | Evli Kadın |
AYEL | Hanım/karı/eş |
AYİPSİZ ATEPSİZ | Doğacak bebekler için; sağlıklı, sıhhatli, kusursuz, sorunsuz doğması için söylenen temenni sözüdür |
AYNALI SANDIK | İçine yazma yada eşarp konulan kapağında ayna bulunan ufak sandık |
AYRETİ | Yakışmayan/çirkin/uymamış |
AZAP | Bir yıllık tarım işçisi |
B
BAA | Bana |
BAHDENEZ | Maydonoz |
BAKDENİZ | Maydanoz |
BALCAN | Patlıcan |
BALHIMAK | Sancımak |
BARDAK ALTI | Çatı katı |
BASAMAK | Sabit merdiven |
BAYAKLEYN | Biraz önce |
BAYRAMCALIK | Bayram için alınan kıyafet |
BEÇARE | Biçare |
BELLEĞAA | Kirli suların aktığı açık kanal |
BERKİTMEK | Sıkıştırmak |
BES | Sadece, yalnız |
BEYLE | Böyle |
BIHÇI | Testere |
BILDIR | Geçen sene |
BILOUT | Bu defa |
Bİ SOHUM | Bir lokma/bir parça |
BİLMEYM | Bilmiyorum |
Binaan | Bir defa |
BÖÖN | Bugün |
BUYAN ŞERBETİ | Meyan şerbeti |
BÜK ÜZÜMÜ | Böğürtlen |
C
CAARTLAK KEBABI | Ciğer kebabı |
CAMIZ | Bir öküz cinsi |
CERCER | Tahılları sapından ayıran kesici alet |
CEREME | Karşılık / ceza |
CINCIK | Kırık cam parçası |
CIRTATAN | Kırsal bölgelerde yetişen parmak büyüklüğünde yabanı meyvesi olan bir bitki |
CIVIK YEMEK | Her türlü sulu yemeğe verilen genel bir ad |
CİVELEK | Arazisi olmayan köylü |
CODAR | Sakat |
COR | Bir kaç kişinin karşılıklı sohbeti |
COR ETMEK | Karşılıklı konuşmak |
CULLUB | Çocukların misket oynamak için yere kazdıkları küçük çukur |
CULLUK | Hindi |
CUMBUR CEMEAT | Hep beraber / topluca |
CURUN | Havuz |
CÜCÜK | Civciv |
CÜMLE KAPISI | Evin dış kapıdan sonraki iç te bulunan kapısı |
ÇABIT | Gereksiz bez parçası |
ÇAĞLA | Badem |
ÇARPANA | Ayakkabının topuk tarafındaki arka kısmının topuğun altına yatırılmış şekli |
ÇARPANA | Domatesin kışın yenilmek üzere yazdan bol tuzlu bir şekilde kurutulması |
ÇAŞIMAK | Gevşemek |
ÇATI | Kadınların su taşımak için kullandıkları boyna geçirilen alet |
ÇATMA | Üç ayaklı askılık |
ÇELET | Afacan |
ÇIKIN | Ekmeğe sarılan bez bohça |
ÇIKKLA | Sadece |
ÇIKRIK | Kelep halindeki ipi yumak haline getirmek için kullanılan aletin adı |
ÇITKI | Gelin başı süslemesi |
ÇIZMA | Çizme |
ÇİBİK ÇALMAK | El çırpmak |
ÇİMMEK | Banyo yapmak |
ÇOTURA | Büyükçe bidon |
ÇÖMÇE | Serviste kullanılan büyük kaşık /yemek kepçesi |
ÇÖRTEN | Çatıdan akan suyu yönlendiren oluk |
ÇUL | Gerekmez bez parçası |
ÇULLAMA | Lahmacun,börek gibi içli yemeklerin içinin normalden fazla olması durumu |
D
DAHRE | Ağaç kesim işlerinde kullanılan alet |
DAMDIRA | Saz |
DARABA | Kepenk |
DARI | Mısır |
DARI SAPI | Koçan |
DEHLİZ | Sokak |
DELİP | Bulgur değirmeni |
DEPELEMEK | Ayakla ezmek |
DEPİK | Tekme atma |
DEPME | Bidon |
DERME/DEREME | Topaç |
DEZE | Teyze |
Dıbık | Yapış yapış |
DIHIZ | İstenilenden fazla / çok |
DIMIŞKI ÜZÜM | Yöreye has bir üzüm çeşidi |
DIRABZIN | Merdiven korkuluğu |
DİLME | Üzüm suyu, nişastadan yapılmış tatlı |
DOLAK | Kadınların namaz kılarken başlarını örttükleri beyaz renkli eşarp |
DOLBAK | Başı açık |
DON KAZANI | Çamaşır kaynatmak için yapılmış kazan |
DÖGME | Buğdaydan yapılmış keşkek |
DÖŞ | Göğüs |
DÖŞÜN TAHTASI | Göğsün kafesinin ön yüzü |
DULDA | Gölge |
DULUK | Saç Favori |
DUZ ÖLBESİ | Tuz koymak için tahtadan yapılan silindir şeklindeki kap(tuzluk) |
DÜRBEKE | Darbuka |
DÜRÜM | Pide (lavaş/yufka) ekmeğin içerisine yenilecek gıda konulduktan sonra ekmeğin yuvarlanmış hali |
E
EER | Eğer |
EFEN | Kalitesiz |
EL ÖPEN | Kertenkele |
ELETMEK | Götürmek |
ELLİK GAVURU | Ermeni |
ERGEN | Genç kız ve erkek |
ESİKCAZ | Kadınlar için kullanılan bir tabir |
ESNAF SARESİ | Esnafın yılın belirli gününde dükkanlarını kapatarak piknik yapması |
EŞMARLAŞMAK | İşaretleşmek |
ETEE ESİK | Kadınlar için kullanılan bir tabir |
EV EKMEE | Evde yapılmış yufka şeklindeki ekmek |
F
FAAL | Tarla işçisi |
FANUS | Gemici feneri |
FARTÇI | Pekmez yapmak için üzüm tepeleyen kimse |
FELEE | Feleği |
FENİKMEK | Fenalaşmak |
FERMENE | Kadın yeleği |
FIHARA | Fakir |
FIHARACAZ | Zavallı |
FİREZ | Ekini biçilmiş tarla |
FİRİK PİLAVI | Firikten yapılmış yöresel pilav |
FİRİK | Buğdayın yaşken toplanıp ateşten geçirilmiş hali |
G
GADAN BAA GELE | Derdin tasan bana gelsin. Sana birşey olmasın |
GALABA | Kalabalık |
GALLE | Para kasası |
GALLEDAR | Kasiyer |
GANNE | Şişe |
GAP GACAK | Mutfak eşyası |
GARALTI | Ev eşyası |
GASPAĞANCAK | Zorla |
GATREMBİZ | Kavanoz |
GAVIRGA | Patlamış mısır |
GAZ OCAA | İçerizine gaz konularak çalışan bir tür ocak |
GEÇİ | Keçi |
GEDEN AY | Geçen ay |
GELİYSİN | Geliyorsun |
GENLERE | Kendilerine |
GERCİK | Gıcık |
GERGÂH | Gergef |
GERGEÇ | Çamaşır serilen ip |
GIHIRDAK | Kuyruk yağının eritilmesiyle elde edilen içinde az miktarda et bulunan katılaşmış yağ |
GINPICAA | Sapı tahta olan büyükçe bıçak |
GIYGICI | Kemancı |
GIYYIK | Çuvaldız/büyük iğne |
GIZDIRMA DUDMAK | Yüksek ateşli olmak,ateşlenmek |
GİDİŞMEK | Kaşınmak |
GOĞURTMAK | Bırakmak, salmak |
GOLÇU | Bekçi |
GOOŞ | Koğuş |
GÖRE | Güya |
GÖTÜMLENMEK | Gereksiz yere kapris yapmak |
GÖYÜN | Gönül |
GULUNÇ | Sırt |
GURU YER | Üzerinde örtü olmayan yer |
GUVARMAK | Bırakmak |
GÜLLE | Misket |
H
HABBAB | Takunya |
HACET YERİ | Yatak&yorgan rafı |
HAKEKE | Bir çocuk oyunu |
HAKİYE | Hikaye |
HAKMET | Hikmet |
HALFE | Hademe/hizmetli/usta yardımcısı |
HALLE | Buğday ve şıra kaynatan kazan |
HALLİK | Yöreye has bir koyun cinsi |
HAMADAN | Tepsi |
HAMEYLİ | Gümüşten yapılan boyundan göğse kadar uzanan birtür kolye |
HAMIT | Atların boynuna geçirilen boyunduruk |
HAMPARA | Büyük ve beyaz sert taşlar |
HANEEN ULUĞU | Gereksiz konuşma |
HANEK | Konuşmak (Laf) |
HANİFİ | Musluk /çeşme |
HAP HAP | Takunya |
HARA | Neresi |
HARADAN | Nereden |
HARAF | Bakımsız |
HARAL | Kıldan yapılmış büyük çuval |
HARBUL | Tahıl elemekte kullanılan elek |
HARPANADAK | Aniden |
HARRAF | Tarla başlarına açılan ağzı çok geniş kuyu |
HARTİK HURTİK | Eğri büğrü, biçimsiz |
HAS | Marul |
HASITLAMAK | Kıskanmak |
HAŞIL | Dokuma |
HAŞLAMAK | Para harcamak / pişirmek / birine kızmak sözle mahçup etmek |
HAVARA | Eski antep evlerinin yapımıda kullanılan bir tür kireç taşı |
HAYAD | Avlu, bahçe |
HAYCE | Hatice |
HAYDE | Yöreye has altı kösele üstü deri |
HAYİR | İncir |
HAYLA | Nasıl |
HAYRAT | İçinde su depolanan üstü kapalı yer / hayır için yapılan hertürlü iş |
HAZNE | Kiler |
HAZVEL | Korlanmış ateş |
HAZVEL | Kötü, işe yaramaz |
HEDİK | Kaynatılmış buğday |
HERİF | Bey, adam |
HEYİRMEK | Çocukların neşeli birşekilde oyunlar oynaması |
HIMSIMA | Yemeğin tadının bozulması |
HIRHIZ | Hırsız |
HISIM | Akraba |
HIM | Bina temeli |
HORANTA | Aile fertlerinin tümü |
HÖNÜSÜ | Bir üzüm çeşidi |
HÖSGÜT | suskun, sessiz sakin insan |
HÖSÜN | Hüseyin |
I-İ
ISTIFIL OL | Bildiğin gibi yap (allah seni nasıl biliyosa öyle yapsın) |
İDARA ÇIRA | Gaz lambası |
İGİNİK | Dizanteri |
İLİKLEMEK | Düğmelerini kapatmak |
İNCE SAZ | Orkestra |
İNNE | İğne |
İTEĞİ | Ekmek yaparken üzerine un konulan bez |
İZAR | Kara çarşaf |
K
KAHGE | Kaake/ramazan bayramında yapılan yuvarlak,sert simit |
KALEM AÇKI | Kalem traş |
KARSAMBAÇ | Pekmez ve karın karışımıyla yapılan bir tür soğuk tatlı |
KASEFET BASMAK | Uyuklamak, esnemek |
KASNAK | Antep işi işlemek için kullanılan iki çember şeklindeki tahtadan yapılmış düzenek |
KASTEL | Çeşme |
KEÇİK | Bir tür eşarp bağlama şekli |
KELEP | Yumak(iplik yumağı) |
KELLE | Kez, defa, kere |
KEMÇİK | Konuşan kişinin ağzını eğerek konuşması |
KENEYİ | İnadına |
KERCETMEK | Taklit etmek |
KISKAÇ | Çamaşır mandalı |
KİNE | Ki |
KİZZİK | Hayvan bağlamak için yere çakılan demirden veye tahtadan yapılmış kazık |
KOLÇAK | Yolma yolunurken kola takılan bir tür koruyucu bez |
KÖSNÜK | İşe yaramaz |
KÖYNEK | Eteği dizlere kadar uzanan bir tür gömlek |
KÜBBAN | Bir pide çeşidi |
KÜF | Takke/başlık/şapka/bere |
KÜNCÜ | Susam |
KÜNEFE | Kadayıf |
KÜŞÜMLENMEK | Ağır ikram, saygı, büyük yardım vs. Görüp altında ezilmek, mahçup olmak |
L
LİRİK ÇIRA | İçine zeytin yağı konulup ucundaki fitilin yakılmasıyla aydınlatmada kullanılan alet |
LOĞ | Taştan veya demirden yapılmış silindir şekindeki alet |
M
MAAMED | Mehmet, muhammet |
MAASİM | Gariban/suçsuz/masum |
MAAYER | iyi, kaliteli /garantili |
MADDAA | Ev yapımında kullanılmak üzere yerdeki taşlar kesilerek oluşturulmuş büyük cukur veya magara şeklini almıs yerlere verilen isim |
MADE | Mide |
MAHMİL | Duvarın içine yapılmış dolap |
MAHRA | Sebze kasası |
MAHRA | Derinliği olan sandık / dara |
MAKLAP | Samanlık |
MALAK | Pantolonun alttarafının katlanmış hali |
MALHITA | Kırmızı mercimek |
MASAMMAK | Merdiven basamağı |
MASMANA | Zeytin yağı ve sabun üretilen yer |
MAŞARA | Tarla sulaması için oluşturulan alan |
MAŞRABA | Sürahi |
MEKİNE | Kamyon |
MELHAFE | Seyrek dokunmuş kumaş |
MERÇ | Taban suyu yakın olan yer |
MESES | Ucu demirli sopa |
MEŞEFE | Banyo havlusu |
MEŞŞEFE | Peştamal |
MEYMENETSİZ | Sevilmeyen |
MIH | Çivi |
Mıhrıs | Cimri |
MIRRIK | Cıvık çamur |
MIL | Örgü şişi |
MİNDEL | Bezden veya kauçuktan yapılmış üzerine oturmak için kullanılan yaygı |
MİNTAN | Gömlek |
MİSKİLİM | Güzel / değerli, paha biçilmez |
MİŞ MİŞ | Kayısı |
MUMBAR | Dolma yapımında kullanılan bağırsak |
MUNDAR | Bozulmuş / kullamılmaz hale gelmiş |
MUTLAK | Muska |
N
NACAR | Marangoz |
NAHIR | Büyükbaş sığır sürüsü |
NAVAHT | Ne zaman |
NEÇE | Nice |
NEÇEYE | Kaç para |
NİŞ | Hafif nemli yer |
O-Ö
OFURTMAK | Abartmak |
OĞARTMAK | Onarmak / atmir etmek |
OĞURLAMAK | Hırsızlık yapmak |
OKLA LOMBA | Florasan lamba |
OLDOO | Olduğu |
OSURTA OSURTA | zorla, cebren |
OVAĞANÇAK | O zamana kadar |
ÖDÜNLÜ OLMAK | Korkmuş kişi |
ÖKENMEK | Birisinin konuşmasını taklit etmek |
ÖKSEMEK | Özlemek |
ÖLBE | Tahtadan silindir şeklinde kap |
ÖLBE KAPAA | Tahtadan yapılmış kutunun kapağı |
ÖRKLEMEK | Hayvanı otlaması için bir yere bağlamak |
ÖRTME | Bir nevi balkon |
ÖTEBERİ | Muhtelif eşya |
ÖTEE | Öteki |
P
PASKİL | Kantar |
PATLAK | Plastik su bidon |
PENDİR | Peynir |
PERÇEM | Saçın ön kısmı |
PEYBAZ | Salata |
PIN | Tavuk kümesi |
PİSİK DAŞŞAA | Bir tür tatlı |
PİSİK | Kedi |
PİSSİK | Kedi |
PONTUR | Pantolon |
PÖÇ | Kalça |
PUHARA | baca |
PUSMAK | Diz çöküp oturmak |
R
RAFİK | Arkadaş |
S-Ş
SAA | Sana |
SAAN | Tabak |
SAASI | Küçük kürek (saksı) |
SAEP | Sahip |
SAHDEN | Gerçekten |
SAHO | Ceket |
SAHRE | Piknik |
SALLAMA | Kalınca yapılmış ekmek |
SAMSAK | Sarmısak |
SANGOLOÇ | Tahtaravalli |
SARAT | Kum elemede kullanılan kare veya dikdörtgen şeklindeki elek |
SAVAN | Sofra bezi / halı veya kilimin üzerine örtülen açkı |
SAVUŞ DA GET / KO DA GET | defol git |
SAYA | İş önlüğü |
SEBİL | Bedava |
SEKİ | Bahçeli evlerde genellikle yaz aylarında oturmak için kapı veya pencere önlerine yapılan yer seviyesinden yüksekçe olan yer |
SELE | Çamaşır konulan plastik sepet |
SELLİF ETMEK | Ortalığa düşürmek, sebil etmek |
SEN SAA İYİ BAK | Kendine iyi bak |
SERPENE | Bağda üzümü kaldıran çatal sopa |
SINDAK | Kuytu köşe |
SINDI | Makas |
SIYIPMAK | Kaymak |
SIYPANCAK | Kaydıraç |
SIYPMAK | Kaymak |
SİFTAH | İlk |
SİGEÇ | Bahçe kenarındaki çit |
SİLECE | Hayvanların üzerine yük yüklemek için demir veya tahtadan iki tarafı birbirine eşit yapılan sepete benzeyen yapıt |
SİLLE | Tokat |
SİNİ | Tepsi |
SİRLİ SİTİRLİ | Tertipli / düzenli |
SİYPANCAK | Kaydırak |
SOKLANMAK | Söylemek / kızmak |
SOKU | Bulgur,ezmek için taştan yapılan yer |
SOMYA | Kanepe |
SONA | Sonra |
SOYHA | Günlük yaşamda giyilen kıyafet |
SÖBELEK | Mısır koçanı |
SÖHÜR | Sahur |
SÖÖRME | Patlıcandan yapılan yemek |
SÖÖRME | Patlıcanın közde pişirilmiş hali |
SUFRA | Sofra |
SULAMA | Şeker, yağ ve hamurdan yapılan yemek |
SUMAĞI BARABAR | Suyu çıkana kadar |
SUMSUK | Yumruk |
SUVAŞMAK | Sıvaşmak, yapışmak, bulaşmak |
SÜLLÜM | Tahta merdiven |
SÜYÜK | Saçak / çatının saçak kısmı |
ŞABŞAK | Bir litrelik plastik sürahi |
ŞAHIL | Eşek, at veya katırın üzerinde su taşımak için kullanılan ve hayvanın semerinin üzerine konan bir tür dengeleyici mekanizma |
ŞAK | Yolluk şeklinde dokunmuş ince uzun kilim |
ŞAMŞAM ŞAKIMAK | Pırıl pırıl parlamak |
ŞARMITA | Ahlaksız (kadınlar için) |
ŞARPA | Eşarp |
ŞİMEL | Avuç |
ŞİMELLEMEK | Avuçlamak |
ŞİNDİ | Şimdi |
ŞORAK | Tuzlu |
T
TABAAT | Huy |
TABAKA | İçerisine tütün konulan kutu |
TADİYA GELİY, DA BAA, GEÇİL DEY | İşte oradan geliyor, daha da bana cekil diyor |
TAĞA | Pencerenin alt kısmındaki kenar |
TAHARLAK | Makara |
TALGIN | Ölen kimsenin defnedildikten sonra hocanın mezarın baş tarafına geçerek telkinde bulunması/telkin |
TAMAH | Bencil/cimri |
TAMAN AA | İşte burada |
TAMAN | Değil mi? Anlamında kullanılan soru tümleci |
TANDIR | Tahtadan yapılmış ufak masa şeklindeki yapıtın içine köz halindeki ateşin mangalla konularak ısınmada kullanılan araç |
TAPLAMA | Bir çeşit ekmek |
TARPADAK | Ansızın/aniden |
TAS | Bardak |
TAŞKALA | Telaşlanma / panik |
TAYKEŞ | Çift olan bir şeyin çiftlerden her birinin diğerinden farklı olması |
TEBELLEŞ | Sataşmak |
TELBİS ETMEK | Ekimden önce araziyi bol su ile sulamak |
TELİS | Kendirden yapılmış çuval |
TEMETOS | Domates |
TERŞİ | Elde ip eğirmek için kullanılan tahtadan yapılmış bir alet |
TEŞT | Çamaşır yıkanan geniş kap |
TEZZE | Taze |
TINTABAAT | Titiz |
TİYARA | Teyyare, uçak |
TİYEK | Asma fidanı |
TOPAÇ | Kuşbaşı şeklinde doğranmış etin, daha sonra yanilmek üzere kavrulup tuzlandıktan sonra, yumruk büyüklüğünde sıkılmış hali |
TOSBAĞA | Kaplumbağa |
TÖÖT | Ölen kişi için ölümünden birkaç gün sonra ölenin ruhuna bağışlanmak edilmek üzere 70000 adet tevhid (la ilahe illallah) söylenmesi./tevhid |
TUMAN | Don |
TUMANCAK | İnsanın göbekten aşağısını açık olması hali |
TÜSBEH | Tespih |
U-Ü
UMSURUK OLMAK | Çok istenilen bir şeye ulaşamama veya azla yetinme) |
UŞAK | Çocuk |
ÜDÜRGÜ | Matkap |
V
VIRVIRİK | İshal olmak |
Y
YAALIK | Mendil |
YAĞN | Sırt. “yağnım balhiy” |
YALBIRDAK | Yarı çıplak |
YALDIR CILBAK | Yarı çıplak |
YALYANAK | Çıplak ayaklı yalın ayak |
YANNIK | Ayran yapmaya yarayan araç |
YARLIK | Önlük |
YAVAN | Çirkin |
YAZALAMAK | Yüzeye yaymak |
YAZLIK | Dam (çatısı olamayan evlerde yaz aylarında oturulan kısım) |
YEKİNMEK | Kalkıp fırlamak |
YEMENİ | Deriden yapılan el yapımı ayakkabı |
YEN | Yeğin, çok |
YENİCE | Yeni ekilmiş bağ |
YENLİCEK | Hafif |
YERENNİK | Yarenlik, şaka |
YILIK BIRAKMAK | Hafif açık bırakmak ( kapi, pencere, dolap) |
YIRAQ | Uzak |
YOORUM | Yahu / hitap şekli |
YUMAK | Yıkamak |
YUNMAK | Banyo yapmak, yıkanmak |
Z
ZABIK | Sokak |
ZAHTER | Kekik |
ZAHVUR | Kurutulmuş sarı çiçek |
ZANBIRLANMAK | Kızmak öfkelenmek |
ZEMBİL | Lastikten yapılmış kulplu sepet |
ZEVZİR | Küçük siyah renkli göçmen kuş |
ZIRZA | Kapı sürgüsü |
ZİBİL | Hayvan gübresi |
ZİKKE | Hayvanları bağlamaya yarayan demir |
ZOGUMLENMEK | Sinirlenmek |
ZONTURLU | Öfkeli / kızgın |
ZUBUN | Kadınların giydiği boydan aşağı elbi |