Amasya - Coğrafi Yapı
Amasya, Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi'nin iç kesiminde yer alan, doğal sınırlarla şekillenmiş stratejik bir konumda bulunan bir şehirdir. Doğuda Tokat, batıda Çorum, kuzeyde Samsun ve güneyde Yozgat illeriyle komşudur. Şehir merkezinin deniz seviyesinden yüksekliği yaklaşık 400 metredir. Ancak Amasya'nın genel coğrafi yapısı dağlık ve engebeli bir karaktere sahiptir; bazı bölgelerde rakım 2.000 metreye kadar çıkmaktadır.
Şehir, Yeşilırmak Vadisi boyunca konumlanmıştır. Yeşilırmak, Amasya’nın doğal peyzajını şekillendiren en önemli su kaynağıdır. Irmak, şehrin içinden geçerek hem tarım arazilerini sulamakta hem de tarihsel süreçte yerleşimlerin merkezini belirlemektedir. Bu vadinin varlığı, Amasya'nın tarih boyunca önemli bir yerleşim merkezi olmasında büyük rol oynamıştır.
Amasya’nın yüzölçümü yaklaşık 5.700 km²'dir. Bu alan, dağlık ve plato alanlarının yanı sıra verimli tarım ovalarını da içerir. Merzifon, Suluova ve Gümüşhacıköy gibi ilçeler daha çok ova ve tarım alanları ile öne çıkarken, Taşova gibi ilçeler dağlık ve ormanlık alanlarla karakterizedir. Özellikle Amasya Ovası, şehrin tarımsal üretimi açısından son derece önemlidir.
Bölgedeki başlıca dağlar arasında Akdağ, Canik Dağları ve Tavşan Dağı bulunmaktadır. Bu dağlar hem iklim üzerinde etkili olmakta hem de şehirdeki mikroklimatik koşulları çeşitlendirmektedir. Yüksek rakımlı alanlarda kış ayları sert geçerken, vadi tabanlarında daha ılıman bir iklim hüküm sürmektedir.
Amasya, iklim bakımından Karadeniz ve İç Anadolu iklimlerinin geçiş noktasında yer alır. Bu nedenle iklimi yer yer değişkenlik göstermektedir. Yaz aylarında sıcaklık genellikle 30°C’ye yaklaşırken, kış aylarında sıcaklık sıfırın altına düşebilmektedir. Bu iklim yapısı, meyvecilik ve tarım açısından avantaj sağlamaktadır. Özellikle Amasya elması, bu iklimsel dengenin bir ürünüdür.
Toprak yapısı, tarımsal faaliyetlere uygunluğuyla dikkat çeker. Alüvyal topraklar, Yeşilırmak çevresinde verimli bir zemin oluştururken, dağlık alanlardaki kireçtaşı formasyonları yer yer erozyona açık yapılar teşkil eder. Şehrin hidrojeolojik yapısı da önemlidir; yer altı su kaynakları, sıcak su kaynakları ve derin kuyu suları bakımından zengindir.
Bitki örtüsü bakımından Amasya, hem Karadeniz hem de İç Anadolu bitki özelliklerini taşımaktadır. Dağlık bölgelerde meşe ve karaçam ormanları geniş alanlara yayılmış durumdadır. Bunun yanı sıra vadi tabanlarında tarım alanları, bahçeler ve bağlar yer alır.
Sonuç olarak, Amasya’nın coğrafi yapısı; dağ, ova ve akarsu unsurlarının dengeli bir biçimde bir araya geldiği, tarım, yerleşim ve savunma açısından tarih boyunca avantaj sağlayan bir nitelik taşımaktadır. Bu yapı, aynı zamanda şehrin tarihi, kültürel ve ekonomik gelişimini belirleyen temel coğrafi etkenlerden biri olmuştur.